‘Fatshaming’ werkt contraproductief
Jort Kelder veroorzaakte veel ophef, toen hij begin april in een radio-interview van Omroep Friesland zei dat we 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden zijn. Half Nederland viel over deze woorden. Terecht natuurlijk, maar wel opmerkelijk, want fatshaming is de meest gangbare en sociaal geaccepteerde vorm van discriminatie. Een groot Amerikaans onderzoek uit 2001 van R. Puhl en K. Brownell toonde aan dat consistente stigmatisering en systematische discriminatie van zwaarlijvige mensen doorvlochten is in onze maatschappij. Zowel in het onderwijs als op het werk en zelfs in de gezondheidszorg komt deze vorm van discriminatie veelvuldig voor. Mariëtte Boon en Liesbeth van Rossum merkten gedurende hun medische studie dat artsen en collega’s een gangbare afkorting gebruikten voor diabetespatiënten; DDD staat voor dikke, domme diabeet. “Als je weet dat je arts zo over je denkt, dan zul je niet comfortabel op je stoel zitten,” schreef het tweetal in hun boek Vet Belangrijk.
Minder kans op de arbeidsmarkt
Recenter onderzoek toont aan dat discriminatie van zwaarlijvige kandidaten bij personeelswerving nog steeds vaak voorkomt. Personeelswervers beoordelen kandidaten met overgewicht als minder geschikt volgens het onderzoek uit 2016. Volgens Boon en Van Rossum bestaat het vooroordeel dat mensen met obesitas fysiek tot minder in staat zijn en dat ze getypeerd worden als lui en dom. Deze typeringen dragen niet bij aan een succesvolle carrière. Met name vrouwen met obesitas blijken minder te verdienen en minder door te stromen naar hogere functies.
Zes factoren
Bekende stigmatiserende en veelgehoorde uitspraken zijn “Ieder pondje gaat door het mondje” en “eigen schuld, dikke bult”. Dat is zeker kort door de bocht, omdat naast leefstijlgerelateerde obesitas ook andere aspecten een rol kunnen spelen bij zwaarlijvigheid. In het boek Vet Belangrijk noemen Mariëtte Boon en Liesbeth van Rossum nog een vijftal andere mogelijke oorzaken waaronder mentale factoren. Daarover zo meer. Zo’n zestien verschillende medicijnen hebben een gewichtsverhogende bijwerking. Denk aan corticosteroïden, antidepressiva, pijnstillers, antipsychotica en zelfs medicijnen voor diabetes. Ook hormonale afwijkingen kunnen een groot effect hebben op iemands gewicht. De bekendste is een traag werkende schildklier, maar ook een tekort aan geslachtshormonen en andere, zeldzamere afwijkingen kunnen dat effect hebben. Afwijkingen aan de hypothalamus, het regelcentrum in de hersenen voor eetlust en stofwisseling, kunnen gevolgen hebben voor het gewicht, bijvoorbeeld door hersenletsel, bestraling of een operatie. De laatste factor is van genetische aard. Bepaalde afwijkingen die van invloed zijn op je gewicht zijn overdraagbaar van ouder op kind.
Fatshaming en depressiviteit
De mentale factoren die Van Rossum en Boon noemen zijn depressieve klachten, chronische stress en eetbuien, zoals boulimia nervosa of binge eating disorder. Dat achterstelling, pesten en discriminatie kunnen leiden tot depressiviteit en extra stress hoeft geen betoog. Als iemand niet heel stevig in de schoenen staat, kan het obesitasstigma zonder meer leiden tot een lager gevoel van eigenwaarde en meer schaamte over het eigen lichaam. Mogelijk gevolg is meer eten als troost en minder bewegen; want de afkeurende blikken in de sportschool zijn geen pretje. Kortom fatshaming werkt contraproductief.
Obesitas gerelateerd aan leefstijl
Als de zwaarlijvigheid te maken heeft met leefstijlgerelateerde problematiek is er gelukkig iets aan te doen. Crashdiëten kunnen leiden tot gewichtstoename. In een artikel schreef ik al dat diëten vaak wel een maand of drie is vol te houden, maar daarna een jojo-effect tot gevolg kan hebben. Ook stoppen met roken kan soms leiden tot forse gewichtstoename zoals ik zelf heb ervaren. Toch is het de beste stap die ik ooit heb genomen. Omdat het me lukte om van de rookverslaving af te komen, steeg mijn gevoel van eigenwaarde en mijn geloof in eigen effectiviteit. Het was niet eenvoudig om daarna mijn toegenomen gewicht aan te pakken, maar het lukte wel. De bewezen duurzame methode om blijvend gewicht te verliezen is een gecombineerde leefstijlinterventie. Het RIVM weet dat programma’s als CooL, de Beweegkuur en Slimmer bij veel mensen een beslissende bijdrage hebben geleverd aan een gezond gewicht en een fit lichaam. Lukt om wat voor een reden dan ook niet om af te vallen met behulp van een leefstijlcoach, dan kunt u nog altijd veel gezondheidswinst boeken door een verantwoord voedings- en beweegpatroon.
Dus laat u niet bashen en ga niet crashen; maak de stap naar een geaccrediteerd leefstijlcoach.