Positieve gezondheid als tool om samen te werken
In de zorg hebben we de neiging om een patiënt te benaderen vanuit zijn aandoening of ziekte. De mens is zijn klacht en zijn gezondheid is afhankelijk van de mate van genezing. Maar daarmee doe je de mens tekort, is de visie van Positieve Gezondheid.
Positieve Gezondheid
Het concept van Positieve Gezondheid is ontstaan nadat toenmalig huisarts Machteld Huber zelf ziek werd in de jaren 80. Ze ervaarde in tegenstelling van wat zij geleerd had, dat ze het herstel van haar ziekte positief kon beïnvloeden. Deze ontdekking deed haar besluiten haar carrière een wending te geven en ging zich toe te leggen op onderzoek naar gezondheid en veerkracht. Dat resulteerde in het concept of het gedachtegoed van Positieve Gezondheid. De bredere kijk op gezondheid werkte ze uit in zes ‘dimensies’: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. In de visie van Huber benadrukt het concept de potentie van mensen om gezond te zijn of te worden, zelfs wanneer er sprake is van ziekte. Zij vindt persoonlijke groei, ontwikkeling en het vervullen van persoonlijke doelen net zo belangrijk.
Definitie:
‘Positieve gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven'
In de praktijk
Voor mijn praktijk als leefstijlcoach is het een geweldig instrument. Op elk van de dimensies ontwikkelde het instituut van Machteld Huber zeven stellingen, die mensen een cijfer op een schaal van 0 tot 10 kunnen geven. Vervolgens komt er een oppervlakte uit op het spinnenweb en is meteen inzichtelijk welke dimensies aandacht behoeven. Het instrument geeft me vaak aanleiding om wat dieper in te gaan op een knelpunt en te bespreken in hoeverre we samen een beperkende factor kunnen oplossen of dat hulp van buiten nodig is. Denk aan eenzaamheid of financiële problemen. Halverwege en aan het einde van het leefstijltraject passeert het spinnenweb opnieuw. Enerzijds om te ontdekken wat de invloed is geweest van de leefstijlinterventie, anderzijds om te evalueren of er nog verdere ontwikkeling op een van de dimensies nodig is.
Over domeingrenzen
Het instrument is echter breder inzetbaar en kan zelfs als tool ingezet worden om als professionals samen te werken. Zo werkten we met een aantal partijen uit Leefstijlcentrum Wijchen Gezond een leefstijlinterventie speciaal voor mensen met een smalle beurs onder de noemer Extra CooL. Dat project is inmiddels afgerond. Natuurlijk moesten we samenwerken met het sociale domein, met het reguliere sport- en beweegaanbod, met de huisartsen en met verschillende geledingen van de gemeente.
In Nijmegen Noord werkt huisarts Rob van Damme. Hij heeft Positieve Gezondheid verder ontwikkeld en het speelveld van de wijk in kaart gebracht. Hij zet het dagelijks functioneren van het individu centraal. “Ik wil als huisarts breder kijken naar de individuele mens met een klacht en in samenwerking met een professioneel netwerk zoeken naar de best passende oplossing voor die klacht,” verduidelijkt Rob van Damme de aanleiding. “De vragenlijst van Positieve Gezondheid is vooral voor de dialoog heel goed.” Van Damme is ook projectleider van het Gezondheidsplein De Boog, een betrekkelijk jong gezondheidscentrum in een nieuw deel van de wijk. Naast partijen uit het medisch domein hebben ook partijen uit het sociale en publieke domein zitting genomen in het Gezondheidsplein. “Dat zijn allemaal partijen die een rol kunnen spelen in het oplossen van iemands probleem. We zochten naar een mogelijkheid om Positieve Gezondheid te gebruiken voor samenwerking over de domeingrenzen van de betrokken partijen heen.” Mijn praktijk is op donderdagmiddag actief in De Boog.
Kortere lijntjes
Rob van Damme kwam tot het inzicht dat alle klachten en alle dimensies van een individu samenkomt in het dagelijks functioneren. “We hebben de andere dimensies of factoren als stukjes van de puzzel om het dagelijks functioneren gelegd. We gebruiken het nu als onderlegger voor multifunctioneel overleg.” De betrokken partijen oefenen zo nu en dan met een fictieve maar ook een reële persoon om het bedachte kennissysteem te toetsen en aan te scherpen. “We bouwen vanuit dit beeld een samenwerking op met kortere lijntjes. We weten beter wat de ander te bieden heeft.” In zijn optiek biedt de traditionele vragenlijst en het concept te weinig handvatten tot samenwerking. “Soms komen er uit onverwachte hoek nieuwe inzichten. Er zitten nu mensen aan tafel die niet een directe rol hebben, maar wel vanuit hun eigen professie oplossingen inbrengen die niet in mijn repertoire zitten,” aldus Rob van Damme.
Integrale wijkaanpak
Machteld Huber heeft het concept ontwikkeld in de tijd dat ze bij het Louis Bolk Instituut werkte. Dit instituut, dat onderzoek doet naar duurzame landbouw, voeding en gezondheid, bedacht een stappenplan voor samenwerken in de wijk met Positieve Gezondheid als uitgangspunt. “Het doel is het bevorderen van gezondheid, veerkracht en eigen regie van bewoners door in te zetten op het verbeteren van de leefomgeving en de energie van bewoners,” vertelt een brochure. Centraal in deze aanpak staan de behoeften van de mensen in de wijk. Om die behoeften in kaart te brengen kan de vragenlijst van Positieve Gezondheid door middel van interviews ingezet worden, maar ook om de leefomgeving te scannen. Wellicht kan het Bolk-model voor Positieve Gezondheid een nuttig hulpmiddel zijn voor toekomstige samenwerkingsprojecten.
Zeven stappen voor integrale wijkaanpak:
Stap 1 Laat bewoners van begin af aan participeren
Stap 2 Zorg voor een gelaagd projectteam
Stap 3 Identificeer en structureer de behoeften en krachten van wijkbewoners
Stap 4 Breng belangen in kaart
Stap 5 Monitor het proces en het effect van pilots
Stap 6 Gebruik diverse media voor communicatie over het project
Stap 7 Integreer succesvolle activiteiten in beleid en taken van bestaande organisaties
Bronnen: