Blue Monday, meest depressieve dag, bestaat niet

Blue Monday is de derde maandag van januari waarop iedereen zich depressief zou voelen. Met een formule berekende psycholoog Dr. Cliff Arnall deze meest depressieve dag van het jaar. Zijn formule uit 2005 houdt rekening met veel factoren, waaronder het weer in deze tijd van het jaar, het mogelijke schuldenniveau van mensen na de dure decembermaand, de tijd na feestdagen en de falende goede voornemens voor het nieuwe jaar, over het algemeen lagere motivatieniveaus en de geringe behoefte om actie te ondernemen. Komt logisch over, maar wat klopt er van zijn beweringen?

De W staat voor het weer, D voor de schulden, d voor het maandelijkse inkomsten, T voor de tijd na de feestdagen, Q is een maat voor het volhouden van de goede voornemens, M staat voor het motivatieniveau en Na voor de behoefte om actie te ondernemen. Let op: de formule geeft niet aan wat de eenheden en variabelen zijn.

Tenminste twee weken

Hoewel het aannemelijk klinkt, is er uit kringen van experts en wetenschappers veel kritiek op deze theorie en formule. Zij beschouwen de theorie als pseudowetenschap; het doorstaat de toets van wetenschappelijk protocollen niet. Een van de collega's van Arnall, dr. Dean Burnett, merkte op: "Er bestaat niet zoiets als een 24-uursdepressie". Als er al sprake is van een seizoensgebonden depressie zal het volgens Burnett zich niet beperken tot een of enkele dagen. Ongeveer drie procent van de mensen leidt aan het zogenaamde Seasonal Affective Disorder (SAD), een vorm van depressie die zich in bepaalde seizoenen voordoet. Symptomen van SAD of winterdepressie zijn onder meer extreme vermoeidheid, slechte concentratie, prikkelbaarheid, aanhoudend slecht humeur en gevoelens van waardeloosheid. Volgens Psychologie Magazine moet je ten minste twee weken bijna dagelijks last hebben van vijf of meer verschijnselen van een depressie

"Er bestaat niet zoiets als een 24-uursdepressie".
- dr. Dean Burnett

Gedeprimeerdheid serieus nemen

Psycholoog Jean-Pierre van de Ven van het Fonds Psychische gezondheid maakt het onderscheid depressief en deprimerend. “Daar zit een verschil in. Deprimerend een is een tijdelijke ervaring waarbij negatieve gevoelens en gedachten het zo'n beetje winnen van positieve gevoelens en gedachten,” verduidelijkt hij. Een depressie, zo zagen we hierboven al, beslaat een langere periode van negatieve gevoelens en gedachten. Toch beschouwt Van de Ven het idee van Arnall als een verdienste, want hij heeft ‘het loodzware gevoel dat iedereen weleens heeft bespreekbaar gemaakt’. De herkenning en erkenning van somberte is volgens Van de Ven belangrijk, ook om ervoor te zorgen dat het niet de overhand krijgt. “Het leven is niet altijd rozengeur en maneschijn, hoe graag opgewekte zelfhulpgoeroes ons ook van het tegendeel willen overtuigen,” stelt hij. Jean-Pierre van de Ven vindt dat we gedeprimeerdheid serieus moeten nemen. “Blue Monday moeten we niet té serieus nemen, de sombere gevoelens die mensen kunnen hebben wél. Langdurige sombere klachten hangen helaas niet af van één bijzondere dag in het jaar en daarom is het belangrijk een depressie bijtijds te signaleren en te behandelen.”

“Blue Monday moeten we niet té serieus nemen, de sombere gevoelens die mensen kunnen hebben wél."
- Psycholoog Jean-Pierre van de Ven

Tips tegen de winterdip

Psycholoog van de Ven stelt dat Blue Monday een flexibel fenomeen is. “Deprimerende individuele omstandigheden hebben minstens zo veel invloed als 'standaard' omstandigheden in januari.” Het kan iedereen overkomen dus hieronder wat tips om grip op de winterdip te krijgen:

Ga bewegen

Bewegen helpt depressieve klachten voorkomen of verminderen. De werking zou kunnen zijn dat er nieuwe verbindingen ontstaan in de hersenen, minder ontstekingsreacties in het bloed zijn en minder celschade in de hersenen is. Bovendien heeft bewegen een dubbele werking op negativiteit en stress, weet Professor Erik Scherder.

Naar buiten, naar het licht

Als je dan gaat bewegen, doet dat dan bij voorkeur overdag en lekker buiten. Het licht remt de aanmaak van melatonine, het slaaphormoon. Veel licht, zelfs kunstlicht, helpt tegen een dip, zeggen de psychologen Laura Smith en Charles Elliott in hun boek Seasonal affective disorder for dummies.

Zorg voor sociaal contact

Mensen zijn sociale dieren en elkaar ontmoeten leidt vaak tot meer zin in het leven. “Dat hoeft niet groots te zijn. Een glimlach in de supermarkt of de buren gedag zeggen, is al heel wat. Of ga een uurtje koffie schenken in het buurthuis. Buiten jezelf stappen geeft voldoening, net als het gevoel iets te betekenen,” aldus Jean-Pierre van de Ven.

Doe leuke dingen

Een dagje sauna, bloemen kopen, theater- of museumbezoek, uiteten met vrienden … doe wat je leuk vindt om te doen en waar je blij van wordt. Dat stelt Psychologie Magazine. Ook leuk: Plan je vakantie. Wetenschapper vakantiegeluk, Jeroen Nawijn, onderzocht de impact van vakanties op het welbevinden: “The largest boost in happiness comes from the simple act of planning a vacation.”

Blue Monday Run

Stichting MIND organiseert jaarlijks de Blue Monday Run, dit jaar dus op 16 januari. Ja, bewegen helpt tegen depressieve klachten, maar het doel van de Blue Monday Run is vooral geld inzamelen om mensen met psychische klachten beter te helpen. Daarnaast hoopt MIND op meer bekendheid met psychische klachten en meer begrip voor mensen die last hebben van somberheid en depressie.

Accepteer je dip

Het Fonds Psychische gezondheid noemt het inzicht van Acceptance and Committment Therapy als belangwekkend. “Door te werken aan acceptatie van onze minder positieve gedachten en gevoelens, terwijl we tegelijkertijd tóch inzet ofwel 'commitment' schenken aan onze levensdoelen, kunnen we meer thuis raken in onszelf. Negatieve gevoelens kunnen dan langzamerhand wegebben, is het idee, ofwel harmonieuzer komen en gaan. Dit gebeurt juist omdat we niet meer zo krampachtig proberen om ons ondanks alles snel weer blij en positief te voelen.”